viernes, 31 de mayo de 2013

As Feiras da Comarca do Ortegal


José Dos Vidueiros
As feiras na Comarca do Ortegal, eu que non fun tratante de gando nin vendedor ambulante de feiras, si puiden coñecer todas aquelas feiras da comarca.
Dende que tiven uso de razón,
Eu viaxei aquelas feiras,
Comezando na de Mañón,
I logo achegarme a outras,
Algo mais costeiras.

As Parroquias da Comarca, tiñan o seu desenvolvemento o traveso das feiras, i as veces saíndo a outras fora da Comarca, que serian As Pontes,
Galdo, e Viveiro, estas dúas últimas Provincia de Lugo.
Os catro domingos de mes contabamos con feira, librando o quinto domingo, cando o mes conta cinco, que chamamos domingo furado, as feiras repartíanse así comezando primeiro Domingo do Mes, con Loiba, i grañas do Sor, segundo Parroquia Galdo Concello de Viveiro, terceiro San Claudio, i cuarto Mañón, o día Primeiro de cada mes que podía ser día laborable, celebrábanse nas Pontes, e Viveiro, i o día seis de cada mes a Barqueira, segundo sábado de mes en Mañón, chamada feira Nova, ou tamén sábado de Galdo, os quinces de mes feiras do Mediado, as Pontes, i Viveiro, i rematabamos mes, o día vintenove coa de Mera Concello de Ortigueira, logo había unha anual San Martiño Santa Marta de Ortigueira, once de Novembro,

Mañón. Campo da Feira
Aquelas feiras de antes,
Que había na Parroquia de Mañón,
Achegábanse aqueles tratantes,
Cabalo, montura, e bastón.

Eu que sigo a vivir en Mañón,
Nesta parroquia do rural,
Noto moito a desaparición,
Das feiras do Ortegal.

Agora que falo de elas,
Pido perdón si algo non conto ben,
A Comarca aínda hoxe ten,
Si quere, sitio para facelas.


Galicia contaba con moitas feiras, en esta comarca as antes nomeadas eran o medio de transaccións de gando, i produtos do noso rural, as madrugadas enchían as corredoiras de xente, que se dirixía cara a estas feiras i que para achegarse algunhas podía levar catro horas o camiño, imaxinémonos o que sería guindar por un animal ata unha feira que podía ser fora da comarca, As Pontes ou a Barqueira, para os tratantes de gando vacún era dificultoso dado que as veces tiñan que levar tenreiros de poucos días de vida, i así chegar a feira aquel lote que querían vender en algunha de estas feiras, eu onde máis teño viaxado foi a de San Claudio con ovellas, a viaxe podíame levar tres horas, eu andaba lixeiro, había que estar atento o canto do galo na madrugada, recordo na década dos anos sesenta, mes de Setembro, levando un carneiro para vender porque adoitaba a turrar, si mal non recordo deume setenta e oito pesos, eu que xa saira un pouco retrasado da casa, cando cheguei a Couzadoiro botouse unha treboada que non deixaba andar, alí puiden meterme nun alpendre con aquel animal, cando clarexou o ceo eu seguín a andar cara a feira, i así poder vender o nomeado animal a unha persoa da Comarca, i que quería para o seu rabaño de ovellas, a estas feiras de San Claudio tamén teño viaxado en bicicleta, i tamén á feira de Loiba, para mercar unhas zocas, pero eu quería destacar a importancia das feiras da miña Parroquia de Mañón, feiras que ás veces se acompañaban con festa de Patrón, en estas feiras había de todo dende vacas, ovellas, porcos, galiñas, tendas, i toda clase de mercadorías, comerciantes de toda a comarca, nas casetas de pedra i lousa que aínda hoxe se poden ver alí na cima de este campo da Feira, alí instalaban aqueles postos, non chegaban para todos vendedores e vendedoras que se achegaban repito de toda a comarca do Ortegal i o seu entorno, recordo aqueles coches de Ortigueira cargados de matulas enriba na vaca i xente dentro, o son da feira podíase escoitar a un quilometro a redonda sempre que o vento o permitise, os ventos entran moi fácil neste campo da feira. A feira de Maio, día de feira e festa había carreira de bestas dende o Cruceiro da Castiñeira ata feira das vacas, en unha de estas carreiras rexistrouse un atropelo de unha persoa sen causarlle a morte, eu con so oito ou nove anos, xa vía aquela cantidade de xente que pasaba por aquel sendeiro preto de onde eu estaba alindar as vacas nun cómbaro,
EU QUE NON COÑECÍA A NINGUÉN,
DECÍAME BOS DÍAS NENIÑO,
E LOGO ALINDAS BEN,
TRES VACAS ASÍ SOÍÑO.
Aquel era un sendeiro por onde pasaba repito tanta xente da parroquia de
Riobarba, i outras Concello do Vicedo i Viveiro, i que pasaban por esa ponte Romana por enriba do Rio Sor, i que era un ir e vir de xente para ditas feiras. Eu miraba moito para aquelas persoas, que algunhas viñan montados a cabalo, i boas eguas, eu preguntaba como podían estar tan mantidos aqueles animais, naqueles tempos aínda de pouca abundancia,
AGORA XA NON PERDURA,
NADA DE AQUEL SENDEIRO,
POR ONDE PASABA AQUEL CURA,
I MEU PRIMO, O CARTEIRO.

eu o que máis receaba era o paso do cura, el pelexaba con miña nai para que me deixara ir con el para o seminario de Mondoñedo, eu de aquilo non quería entender, estou a falar dos anos mil novecentos cincuenta, e
mil novecentos cincuenta e un, cando eu contaba so sete anos, logo eu que
ía medrando seguín pasando por estas feiras da Comarca, como xa dixen antes eu non fun tratante, pero criador de ovellas, cousa que xa o fixeran meus pais i meus tíos, i a min gustábame mais aquilo que ir para Mondoñedo a encerrarme no Seminario, anque podía ter mellor futuro.
Guindei por moitas ovellas para estas feiras na maior parte para San Claudio como xa dixen antes cando fun a vender aquel carneiro. Recordo un de aqueles terceiros domingo de mes ir ata corte para coller cinco animais que eu destinara para vender, atei unha ovella como guía, i un carneiro, un cordeiro seguía a súa nai, dous cordeiros que incorporaba o rabaño de outra ovella non quixeron camiñar cara a feira, nada mais saír da casa colleron viaxe cara o monte atados un de outro, estaba acabando de amencer, eu sen perder tempo en collelos seguín camiño da feira guindando por aqueles animais, que vendín nada mais chegar, aquela feira había bos prezos, cando volvín da feira fun a buscar aqueles dous animais que de mañá marcharan ó monte, contaba encontralos aforcados pero tiven sorte que non.
Falando de tratantes de ovellas, quería dicir, que eu recordo moito a José e Manuel de Bidueiros, con aqueles rabaños de cabras i ovellas, todos os Domingos de Galdo pasaban polo camiño Real da ponte do Porto cara o alto do Foxo, eu estaba a xogar á pelota con outros rapaces en aquel campeiro por onde pasaban con aquel rabaño de animais, i que o domingo seguente estaban na feira de San Claudio para vender todo o rabaño, que podían ser máis de cincuenta cabezas, eu que andaba por alí miraba aqueles animais que aia oito días vira pasar polo camiño Real do monte do coto da Casanova, eu miraba aqueles carneiros dos cornos retorneados, facíame recordar aquel que tiñan meus pais i que eu máis meu irmán poñiámonos de a cabalo i conducilo como si fora unha moto i así baixar aquela congostra a toda velocidade, así foi o tempo da
miña xuventude en aqueles tempos de feiras e festas na mariña i no
rural.
O RECORDO AQUELAS FESTAS,
NA PARROQUIA DE MAÑÓN,
AQUELAS ANTIGAS ORQUESTAS,
CAIXA, BOMBO, E SESAFÓN.


Andrés de Mañón



martes, 5 de febrero de 2013

Parroquia de Espasante

Esta parroquia situada entre as dúas puntas máis saíntes ao norte da Península Ibérica  chamadas Cabo Ortegal  e Estaca de Bares, conxuntamente coas parroquias de Santa Eulalia de Ladrido e San Xulián de Céltigos, San Xulián de Loiba, todas elas pertencentes ao Moi Nobre Concello de Santa Marta de Ortigueira, ten unha poboación de habitantes, dos cales e dende tempos moi remotos, unha cuarta parte destes o seu medio de vida, ou ingresos monetarios viñan da dedicación á agricultura, mentres que os outras tres cuartas partes da mesmas, se dedicaban á arte da pesca dende tempos moi remotos.

Ao principio, nunhas embarcacións de moi pequena tonelaxe, non pasando de 9 metros de eslora, a súa especialidade era a pesca con arte de cerco, capturando sardiña, xurelo (chicharro), verdel (cabala) e outras especies dunha navegación a media altura entre os 8 e 1 metro da superficie do mar. Próximos á praia da Concha, existían unhas fábricas de conservas e outras de salgadura e prensado, cuxas mesmas, existen e resisten ao paso dos anos, para comercializar o peixe capturado por esas embarcacións e envialo ás prazas de Madrid e Barcelona respectivamente para a súa venda. Esta pequena frota, pois non pasaba de 8 unidades en total sobre os anos 1950, foise ampliando chegando a alcanzar as 25 unidades nos anos 1955, 1957 todas elas dunha tonelaxe moi superior ás anteriores cuxa misión consistía na pesca da anchoa no litoral Vasco e Vasco-Francés nos meses de marzo-maio para regresar a este porto e pasar á pesca de bonito nos meses de xuño, a novembro, e de novembro a febreiro do ano seguinte á pesca do peixe espada e marraxo (quenlla) vendendo as súas capturas nas distintas lonxas de pescado de todo o litoral dende Vigo, ata o País Vasco menos neste porto por non ter nin zona portuaria, nin lonxa de peixe, nin ningún tipo de abastecemento nin de combustible para os seus motores, nin xeo para conservación das capturas ata chegar a porto para a súa venda. A partir do ano 1970, esta gran frota pesqueira deste Porto de Espasante, deixou de existir por falta fundamentalmente dos servizos citados tendo na actualidade unha pequena frota de embarcacións de recreo (7" lista) cun total dunhas 75 unidades máis 8 unidades de profesionais (3¨lista) dedicadas estas ultimas á pesca de baixura que tamén desaparecerán en moi curto prazo por falta de porto de refuxio xa que a dársena é totalmente aberta aos ventos do Sur-oeste e atascada de area quedando en baixamar varadas e as de máis fóra na dársena con 40 centímetros de auga á quilla das embarcacións.

Por José Sierra

miércoles, 30 de enero de 2013

As mallas

 
Hoxe aínda é o día que me lembro de unha tarefa que tiña o rural galego, a tarefa do trigo, para min a recollida de este cereal era tarefa de diversión, cando eu era un cativo do lindeiro, década dos anos cincuenta, o mes de Agosto pedíase que fora de Sol, para poder recoller, repito este cereal, e poder mallar na eira cando chegaran aquelas máquinas para mallalo, as eiras estaban preto das casas, era un terreo, que se limpaba por época de mallas, na eira poñíanse as medas de trigo, de centeo e o medelo das aveas. A meda do trigo adoitaba a ser moi alta, comezaba con un grande pe e remataba en punta con un so mollo, eu teño subido moito a aquelas medas, en unha de aquelas roulei para baixo, caendo na eira, alguén pensou que xa morrera, non sei si a dor dun ombro me quedou para sempre, seguín nas mallas ó longo da xuventude, para min agarrar mollos sempre foi moi divertido, carrexalos no carro, levalos á eira para facer a meda, a campaña de mallas, repito eu gustaba de elas.
Máquina de mallar
No ano mil novecentos cincuenta e seis chegou unha novidade a Mañón, unha máquina acoplada, as tres pezas nunha, distinta á que se ve na imaxe, e que ía reducir moito labor na eira, terceiro Domingo do mes de agosto, eu contaba trece anos meu irmán dez, monte de Sampedro, grande visibilidade, un camión de Santa Marta de Ortigueira portaba aquela máquina, buscaban un bo sitio para baixala de aquel camión, alí xuntouse moita xente para ver aquela novidade, logo chegaba a posta do Sol, alí achegouse unha parella de bois para guindala ata o lugar do Gruñido, unha persoa saíu avisar para as mallas que ían comezar o luns, por once lugares preto do lugar da Casanova, onde estaba a tenda para mercar o augardente, o anís de garrafón, e o viño doce, as fumeiras fumeaban para cocer o pan e dispoñer na eira aquel pan de mallas, para a xente que se achegara á malla, eu fun a aquelas mallas na compaña de meu irmán, cando rematou unha malla no lugar dos Barcós o mallador levantou a tapa onde estaban os espoliadores, para retirar aquelas pallas que quedaran enganchadas, meu irmán aproveitou para mirar o funcionamento de aqueles aparellos, cando baixou aquela tapa os dedos quedáronlle enganchados no medio de aquelas táboas producíndolle un esmagamento forte, a xente da malla colleu un bo susto pensando que llos cortara, meu irmán non se inmutou so unhas pequenas lágrimas que asomou nos ollos, aquela máquina seguiu a mallar moitos anos nesta barriada, eu ía gañar o xornal para que os veciños viñeran á malla da miña casa, ás veces tiña que ir a outras que había pola barriada con outros equipos de tres pezas, eu gustaba de aquelas mallas, por ter limpeira, gustábame ir para alí i guindar por aquel veo para que se moveran aqueles cribos i limpar aqueles caños que traían aquelas rapazas dende a eira onde estaba a máquina i o motor, aquel traballo era pesado pero divertido, cando remataban eu sentía un sentimento porque había que agardar un ano para que volvera haber mallas, anque os anos ían pasando seguía sendo un mozo pola idade, logo tiven que enfrontarme a coidados da casa na compaña de meu tío, despois da morte de miña tía Aurora, que en paz esté, ano mil novecentos sesenta e dous eu con dezanove anos, meu tío encomendábame moito o coidado da taberna, a min gustábame os animais sobre todo as ovellas, como xa dixen noutros capítulos ir ás feiras da comarca para vender cando non vendía na casa, a taberna tamén era punto de tratos, o viño tamén axudaba aqueles tratos, eu con aquelo non tiña moita preocupación por ir ás festas, anque ás veces xogáballa a meu tío para achegarme a algunha, a el gustaríalle que buscara algo para acompañarnos, el xa pensaba no que podía pasar cando eu tivera que marchar ó servizo militar, seguín a pasar aquel tempo que faltaba para a Mili, alguén me dicía o que me ía pasar con aquel pelo negro que tiña na miña cabeza tan envexado por algunha persoa.
Chegou o ano mil novecentos sesenta e catro, mes de Agosto, sorteo caixa de recrutas da Coruña, a máquina de Inocencio na barriada, meu tío preocupado por saber a onde me tocaría ir a facer a Mili.
Aquel día de Sol do mes de Agosto, Rosendo non tivo pereza en madrugar i avisarme que iríamos cara a Coruña caixa de Recrutas para saber o meu destino, baixamos a ponte do Baleo para coller o coche de liña das sete da mañá, para chegar a Coruña antes das doce que se celebraría o sorteo, meu irmán Pepe quedara para atender a taberna en aquel día de mallas, dispoñía da chave para abrir cedo, que Inocencio puidera coller o gasoil para poder mallar ó longo do día, meu irmán na primeira baixou ó muíño dos Castelados para varrer a muiñada que lle botara pola noite para que a moera, o muíño que andase amodo non acabara aquela tarefa, era pouco o que lle faltaba, Pepe aproveitou para botarlle unha soada no campeiro diante da porta do muíño, tiña o sono retraído, pola noite andivera algo de troula, cousa que lle gustaba, a xente agardaba naquela eira que a máquina se puxera en marcha, meu irmán seguro que durmía a pracer sin darse conta que a máquina estaba parada, i a taberna cerrada, Inocencio seguro que daría moitas voltas aquela maña na busca do taberneiro. Xa pola noite nos voltamos da Coruña sabendo que eu tería que pisar terras de Castela para facer a Mili i o paso de dez meses aquelo converteuse en verdadeira realidade i non poder estar nas mallas do ano mil novecentos sesenta e cinco cousa que eu estrañaba.
Chegou o ano mil novecentos sesenta e seis, eu botei as mallas da barriada. 
 
E CHEGOU AQUELA XORNADA,
DE SOL EU CAMISA BRANCA,
DECIAME A QUE HOXE É A MIÑA AMADA,
VISTES CAMISA QUE ME ENCANTA.

EU CON PEL MORENA,
QUE COLLERA POR MADRID,
HOXE A MIN DAME PENA,
QUE ESTA TAREFA REMATASE ASÍ.

AS MALLAS MIÑA DIVERSIÒN,
O TRIGO O ALIMENTO PREFERNTE,
HOXE A PARROQUIA DE MAÑÓN,
NIN TRIGO, NIN MALLAS, NIN XENTE.








Nenos pais e veciños recollendo os apeiros podemos ver unha gran famila e a Manolo o conocido carreiro de Cuíña, fin de xornada o trigo esta no saco...Cuíña ano 64.
 Que tempos tan duros pero que felices...


O pai de sete fillos mostra con orgullo o gando que traballou carretando as maquinas trilladoras, logo de acabar xuntábanse todos os veciños para uha gran merenda.Senra ano 65.


Pensando pensando, agora despois das malllas, teremos que botar un grolo e dar de merendar ós veciños que ben o teñen merecido. Parroquia de Ínsua.


Acabamos as mallas este ano foron frutuosas a miña neta tamen estivo con nosco. Senra ano 65.



Avoa chea de ledicia e a neta de dous anos despois de un duro dia de traballo. Senra.









Por Maruxa e Andrés